Rickey Tax - Huis van het Boek, Den Haag

45 jaar, 52 lentes

Mijn eerste kennismaking met de Atalanta Pers was in november 2002, kort na mijn aantreden als bibliothecaris in wat toen nog Museum Meermanno-Westreenianum heette. Gretig grutte ik door de kistjes met recente aanwinsten, die sinds het vertrek van de conservator voor de zogenaamde moderne collectie op registratie en soms nog op betaling stonden te wachten. Aangezien ik voor die tijd ruim 10 jaar bij een universiteitsbibliotheek werkte, had ik inmiddels wel enige notie van de hoge prijzen van wetenschappelijke werken. Toch schrok ik van de facturen van sommige van de boeken die in de kistjes van het museum op fiattering lagen te wachten. En, ik geef het toe, bij Beeldspraak van de mij toen nog onbekende Atalanta Pers, heb ik kort geaarzeld. Ter verdediging van mijzelf wil ik wel inbrengen dat ik wat bibliofiel drukwerk betreft nog aardig groen was, en weinig idee had van de grote inspanningen en investeringen die vaak in geen verhouding staan tot de uiteindelijke verkoopprijs. Wel kon ik direct de prachtige dieprode (‘steenrood ’volgens de  begeleidende brochure) cassette van het boek waarderen, waarin de even prachtige halfronde houten rug was gevat. Alleen al dat gladde hout hanteren was een genot. En toen ik het boek opensloeg was ik helemaal verkocht. Beeldspraak heeft als ondertitel: zes ontmoetingen, en is het tweede deel van de serie Dialogen, waarin schrijvers of beeldend kunstenaars met andere auteurs of kunstenaars ‘in gesprek gaan’. In dit betreffende deel becommentarieert schilder-tekenaar Ton Frenken in woord en beeld zes kunstenaars die hem inspireerden. Naast het feit dat een aantal van deze kunstenaars, zoals Jeroen Bosch, Johannes Vermeer en Pieter Saenredam ook tot mijn favorieten behoren, werd ik getroffen door de prachtige typografie en de perfecte plaatsing van de schitterend gedrukte afbeeldingen. En toen ik in het colofon las dat dit wonderbaarlijk mooie boek in de zeer beperkte oplage van slechts 18 exemplaren was verschenen, was ik inmiddels blij dat ik het voor de collectie van het museum mocht aanschaffen.

In 2004 was in het museum naar aanleiding van het 25-jarig jubileum de tentoonstelling Honderd seizoenen Atalanta Pers te zien, naast een presentatie in de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten. Een van de bezoekers aan deze tentoonstelling was verzamelaar en margedrukker Jos Swiers, die enorm onder de indruk was van het werk, en tot aan zijn vroegtijdig overlijden een trouwe volger. Vanaf 2012 was hij ook de bibliograaf van de pers. In 2022 besloot Jos het archief van zijn eigen Althaea Pers over te dragen aan Huis van het boek. Bij een van mijn bezoeken bij hem thuis in de Haagse Stokroosstraat informeerde hij of het museum ook geïnteresseerd was in het archief van de Atalanta Pers. Jos bood aan hierbij als bemiddelaar op te treden. Ik hoefde daar niet echt over na te denken. Ik kende de uitmuntende kwaliteit van de pers inmiddels goed, het belang dat de makers hechten aan de relatie inhoud en vorm, het interessante fonds, de bijzondere illustraties, de toepassing van traditionele en hedendaagse technieken, de bijdragen van gerenommeerde auteurs en kunstenaars. Bijzonder aan de Atalanta Pers is ook de diversiteit in uitvoering: van een (schijnbaar!) eenvoudige plano tot aan uitbundige boekobjecten, waar nodig voorzien van een digitaal verlengstuk: CD, DVD, USB-stick, en zelfs een beeldscherm. Het fonds overziend, is er zeker een bepaalde ‘ Atalanta-signatuur’ te ontwaren: het formaat van de boeken, de voorkeur voor sobere typografie, een overwegend typografisch omslag, de bijdrage van bepaalde illustratoren of auteurs, maar ook is duidelijk dat bij iedere uitgave gezocht is naar een eigen vorm. 

Na een als altijd hartelijke ontvangst bij René en Tineke thuis was het snel beklonken.  Het archief, zowel analoog als digitaal, wordt geschonken aan Huis van het boek. Ook wordt de set uitgaven van de pers, efemeer materiaal, en overige uitgaven zoveel mogelijk compleet gemaakt. En dit is een indrukwekkende hoeveelheid. Op dit moment telt de bibliografie 140 uitgaven in de Atalanta-reeks, 6 bijdragen aan projecten van Stichting Drukwerk in de marge, 64 varia, 34 opdrachten, 324 gelegenheidsuitgaven, 4 boekobjecten, 41 boekendozen, 6 wandobjecten en 3 boekbanden. En natuurlijk de (inmiddels 52) Lente-uitgaven, waarvan de eerste verscheen in 1972, toen René en Tineke zich nog niet onder de vleugels van de Atalanta bevonden.

De collectie van Huis van het boek omvat vele middeleeuwse handschriften en incunabelen, eerbiedwaardige oude drukken, boeken van private presses en marginaal drukwerk, kunstenaarsboeken. En naast de boeken bewaart deze eerbiedwaardige instelling ook archivalia van de makers: uitgevers, typografen, letterontwerpers, binders, boekverzorgers, waaronder niet de minsten, zoals Jean-François van Royen, Jan van Krimpen, Gerrit Noordzij en Hendrik Nicolaas Werkman. Ik durf te stellen dat de werken en archivalia van Atalanta, naast vlinder immers ook koningsdochter, in dit royale gezelschap geheel op hun plaats zijn.

Beste René en Tineke: Proficiat met jullie jubileum. Dat er nog vele lentes mogen volgen!

Rickey Tax,
Huis van het Boek