17 - Henri Plaat en Oey Tjeng Sit

Zoals ik in de vorige aflevering al vertelde, ontmoette ik bij galerie Asselijn in Amsterdam enkele beeldend kunstenaars tegen die ik niet alleen uitnodigde om aan een uitgave mee te werken, maar  met wie ook een vriendschap werd opgebouwd. Ik noem twee van hen.

Henri Plaat

Met het werk van Henri Plaat maakte ik voor het eerst kennis toen ik midden jaren 80 op tv een kort item over hem in een kunstprogramma van de VPRO zag. Ik was direct geboeid, vooral door de prachtige, veelkleurige  taaltekens die hij tekende. Toen ik Plaat bij galerie Asselijn tegenkwam, was zijn werk me dus niet geheel onbekend.
Bij een bezoek aan de galerie vond ik in een tekeningenkast een stapel gevouwen plano’s met aan de binnenzijde ervan een gouache van Henri Plaat. Bij navraag bleken ze gemaakt te zijn voor een project in Frankrijk dat niet was doorgegaan. Direct vroeg ik of ik ze dan zou mogen gaan gebruiken voor een uitgave. Zo ontstond, met medewerking van dichter Dick Hillenius, de uitgave “Verre plekken die herinnerd blijven” (1.1.25), in 1986 gepresenteerd bij galerie Asselijn.
Maar daarbij bleef het niet, want er werd ook al volop gewerkt aan een monsteruitgave die in datzelfde jaar zou moeten gaan verschijnen ter gelegenheid van de 50^e verjaardag van de kunstenaar. In deze uitgave “PLAAT” (1.1.29) wilde ik alle disciplines die Plaat beoefende tonen: collage, fotocollage, gouache, litho, tekst en audio. Eén aspect van zijn rijke oeuvre ontbrak echter: de film.
Pas vele jaren later, in 2004, zou ook de film aan bod komen. In de bij het 25-jarig bestaan van de pers verschenen “Zodoende & Zo zie je maar” (1.1.66) was ook een dvd opgenomen, waarop naast enkele films van Plaat zelf ook een door mij gemaakt filmportret van de kunstenaar was opgenomen. De première van deze film vond plaats in het Filmmuseum te Amsterdam.

We bleven elkaar regelmatig zien en spreken, maar van een volgende samenwerking kwam het niet. Achteraf gezien begrijp ik dat: alles was gezegd, alles was getoond. Het zou een herhaling van zetten zijn geweest nog iets te willen toevoegen aan de uitgaven die al waren gemaakt. In 2023 overleed Henri Plaat. Dit jaar nog zal nog een eerbetoon aan hem verschijnen, een uitgave die we op basis van het vele materiaal uit ons archief en onze eigen collectie willen maken: “Met een aardige groet,” (1.1.142). De tekst van Cherry Duyns daarin geeft op een treffende manier weer wie de mens en de kunstenaar Henri Plaat was. We koesteren onze herinneringen aan hem.

Oey Tjeng Sit

Ook Oey Tjeng Sit zal ik voor het eerst zijn tegengekomen bij galerie Asselijn in Amsterdam. Hij had ooit een apotheek op de Prinsengracht en maakte exposities in de etalage van dit pand. Zijn werk was heel intrigerend, evenals de maker zelf.
In 1986 hield hij een prachtige speech bij de presentatie van de hierboven beschreven uitgave “PLAAT” (1.1.29) van zijn vriend en collega Henri Plaat.
Het sprak natuurlijk vanzelf om ook Oey Tjeng Sit uit te nodigen samen een boek te gaan maken. Hij ontwierp er een reeks linosneden voor en schreef een ontroerende tekst. Het lag in de bedoeling om het boek in 1987 bij zijn 70^e verjaardag te presenteren, maar wegens zijn plotselinge overlijden verscheen “Courant, incourant” (1.1.32) echter postuum in 1988.
In 1990 brachten we nog een kleine uitgave uit ter nagedachtenis aan Oey Tjeng Sit: “Een stilte die gelukkig maakt” (1.1.37). Dit bij een overzichtstentoonstelling van zijn werk in Museum Fodor te Amsterdam.
In 2022 tenslotte, 35 jaar na zijn overlijden, heb ik op basis van een in het archief teruggevonden prent die ik in 1990 ter herinnering aan hem maakte, nog een laatste uitgave laten verschijnen: “Kunst is een vreemd lichaam” (1.1.135). Een hommage aan een bijzonder mens, aan een bijzonder kunstenaar.

Over Oey Tjeng Sit en de uitgaven die ik met hem maakte, heb ik ook uitvoerig gesproken in de webexpositie ‘Show your darlings’. Zie daarvan aflevering 3/12 Ach het maken van kunst.