10 - Willem van Toorn

In de vorige aflevering noemde ik hem al, Willem van Toorn. Het is een van de namen die in de bibliografie van de Atalanta Pers redelijk vaak voorkomt. En ook hij is een van de dichters met wie een blijvende vriendschap is ontstaan.

Onze eerste ontmoeting was in 1985 toen we hem persoonlijk zijn boek “Dit van woorden gebouwd huis” gingen brengen, het laatste deel in de reeks ‘Zeven Zestigers’. Het zou niet lang duren voor er een vervolg kwam. Van Toorn liet mij kennis maken met de poëzie van W.S. Graham. Ik was toen nog niet zozeer gericht op poëzie van buiten onze landsgrenzen, maar was direct enthousiast. Ook zag ik hier een nieuwe mogelijkheid voor de beeldende kant bij deze poëzie, maar daarover meer in aflevering 12 die over Hans Landsaat gaat. Zo werd in 1986 al een nieuw resultaat zichtbaar van de samenwerking met Willem van Toorn: “Benaderingen van hoe zij zich gedragen” (1.1.27).

Maar het zou nog jaren duren voor er opnieuw werd samengewerkt. Dat was naar aanleiding van de dijkverzwaringen die in de jaren 90 in het rivierengebied werden uitgevoerd. Deel van alle protesten was de hommage aan datzelfde landschap, in 1993 gebracht in de vorm van de uitgave “De Waal” (1.1.42). Gedichten van Willem van Toorn en prachtige litho’s van Willem den Ouden. Bijna 20 jaar later, in 2022, zou de pendant ervan verschijnen, “Achter de dijk” (1.1.134), ook een landschappelijk zelfportret, maar nu een van de binnenwereld van Willem den Ouden.
Ook in 1993 vroegen we Willem van Toorn een gedicht te schrijven voor opus 21 in de reeks lentekaarten, verschenen bij ons 21-jarig huwelijk. Onder de titel “Intiem landschap” (1.1.43) brachten we het uitgaafje uit. Eveneens op ons verzoek schreef Van Toorn een gedicht voor de uitgave “dat je bestaat”, in 1995 uitgebracht als herinnering en eerbewijs aan Jan Overeem, 50 jaar nadat hij werd gefusilleerd. 

Ook nodigde ik Van Toorn uit om mee te werken aan een project dat ik met steun van het Fonds voor de Kunst in Amsterdam wilde uitvoeren. Ruim 40 prenten van mij en een reeks gedichten van hem vormden niet alleen een bijzondere, door Rutger Kopland geopende tentoonstelling in kasteel Groeneveld te Baarn, maar werden ook zichtbaar gemaakt in de gelijknamige uitgave “Tegen de tijd” (1.1.47).
Het lag in onze bedoeling om deze uitgave vorm te laten geven door de bekende typograaf Alje Olthof. Helaas is hij niet verder gekomen dan het maken van enkele ontwerpen (zie afbeeldingen). In januari 1995 overleed hij. Marlous Bervoets heeft vervolgens op basis van Olthofs aanwijzingen de vormgeving van deze uitgave gedaan. 

In 2003 maakten we een uitgave met één gedicht dat zich in de loop van het boek langzaam opbouwt tot het geheel dat aan het eind staat afgedrukt. Ik maakte de foto’s voor deze uitgave die ik in memoriam mijn beide ouders uitbracht. Het is een manier van fotograferen die beelden opleverde die ik vanaf dat moment ‘fotoschilderingen’ ben gaan noemen.
De kwaliteit van “In hetzelfde licht” (1.1.64) werd door ‘Mooi Marginaal’ onderkend (zie juryopmerking).

Na met Hans van de Waarsenburg “Dodemansdagen” (1.1.89) te hebben geschreven, een deel in de reeks ‘Dialogen’, werkte hij mee aan mijn reeks over de vier elementen en schreef de gedichtenreeks voor “van de lucht” (1.1.96).
In 2005 bij de 80^e verjaardag van Willem van Toorn presenteerden we in Museum Kranenburgh te Bergen de uitgave “Onderweg” (1.1.105), bestaande uit een op verzoek geschreven reeks gedichten en een voor de gelegenheid samengestelde luisterbundel op CD.
Bevriende dichters gaven acte de presence: Hans Tentije, K. Michel en Hester Knibbe lazen gedichten, Polo de Haas liet zich horen op de vleugel.

In 2021 bracht Willem van Toorn me, zoals hij lang geleden ook al eens had gedaan, op het spoor van een bijzondere dichter. Dit keer van de Italiaanse Valeria Di Felice. Hij vertaalde werk van haar en we brachten een bundel uit die ik ook nog altijd koester: “De tegenoever” (1.1.129).

Bijzonder is dat de vriendschap met Willem van Toorn in de loop van de jaren naast een vriendschappelijke ook een professionele samenwerking met zijn vrouw opleverde, met Ineke Holzhaus. Had zij al meegewerkt aan de dialoog met haar man in de uitgave “Onderweg”, in 2022 brachten we “Vijf jaargetijden” (1.1.133) uit met een op verzoek geschreven reeks gedichten. Het verscheen dat jaar als jubileumuitgave bij de 50e lentekaart. In 2023 krijgt haar poëtische stem ruim baan in “Waar ben je”, een bundel in de Dialogen-reeks met Neeltje Maria Min.