Reeds in 2013 zijn de eerste ontwerpen gemaakt voor een uitgave met het alfabet als uitgangspunt. Doel was om ze te gebruiken in een deel van de reeks verkenningen. Dat kwam er niet van.
Toen in 2014 het plan werd opgevat om een boek te maken dat de overgang van de Atalanta Pers naar het digitale tijdperk zou moeten markeren, vormden deze ontwerpen daarvoor de basis.
Het concept voor die uitgave vroeg echter om ontwerpen op een veel kleiner formaat. Om die reden bleef het idee gehandhaafd, maar werd de uitwerking ervan volledig aangepast aan het nieuwe concept. Omdat deze uitgave uiteindelijk ook niet is uitgebracht en het jammer zou zijn als de oorspronkelijke ontwerpen in de vergetelheid zouden raken, is besloten om ze in 2014 onder de titel Van Aanleg tot Zijwit | Van A tot Z in een zeer beperkte oplage als gelegenheidsuitgave te laten verschijnen. Dat is gedaan in de slipstream van De laatste legger (1.1.100), een uitgave gemaakt ter gelegenheid van de omschakeling van hoogdruk naar piezografie.
Nu, in 2020, is de reeks onder dezelfde titel opnieuw uitgebracht, ditmaal als zelfstandige uitgave in de officiële reeks van Atalanta-boekuitgaven. De uitvoering ervan bleef op enkele noodzakelijke en kleine aanpassingen na ongewijzigd.
In de brief die bij aflevering van deze uitgave is meegezonden schreef de maker het volgende:
Voor er een herdruk van een roman of een dichtbundel verschijnt, zal de auteur ervan zijn teksten nauwkeurig herlezen en er waar nodig wijzigingen in aanbrengen. Dat is begrijpelijk: een kunstwerk is nooit perfect en is dus eigenlijk ook nooit af.
Toen ik startte met de heruitgave van van A tot Z, kreeg ook ik al snel de aanvechting om de bestaande ontwerpen om te werken, wijzigingen aan te brengen in zowel de opmaak als in de gekozen kleuren. Ik heb dat niet gedaan: het zou een andere uitgave zijn geworden.
Toch is van A tot Z - editie 2020 niet identiek aan die van jaren geleden. Een enkele verbetering of aanvulling in de grafische termen bleek noodzakelijk. Als gevolg van het gebruik van andere apparatuur was tevens een aantal kleuraanpassingen onontkoombaar. En uiteraard verraadt het jaartal op alle pagina’s 4 dat het de bladen uit de editie 2020 van deze uitgave zijn. En tenslotte zijn uiteraard de teksten van toelichting en colofon aangepast.
In 1999 maakte ik een herdruk van de bundel Hebben. De uitgave was bekroond als een van de Best Verzorgde Boeken van dat jaar en er was veel vraag naar. Het maken van die tweede druk was echter een weinig inspirerende bezigheid en ik beloofde mijzelf dan ook plechtig om nooit meer tot een herdruk over te gaan.
U zult mij kunnen verwijten dat ik mij niet aan mijn woord gehouden heb. Dat is waar. Waarom dan toch overstag gegaan? De enige reden is dat ik deze uitgave (en dat geldt uiteraard ook voor De Zin) die jaren geleden alleen als gelegenheidsuitgave was verschenen ook heel graag opgenomen wilde zien in de reeks van Atalanta-uitgaven, om ze daarmee ook een ‘officiële’ status te verlenen. Dat is namelijk iets wat ze mijns inziens beide zeker verdienen. De vraag naar de beschikbaarheid ervan, gesteld door enkele belangstellenden, heeft me vervolgens tot actie doen overgaan. Om mezelf te beschermen en het allemaal nog plezierig te houden heb ik ervoor gekozen om de oplage klein te houden.
Gaat er een diepere gedachte schuil achter dit van Aanleg tot Zijwit? Nee. Het is niet meer maar ook zeker niet minder dan een grafisch letterspel, gespeeld in de jaren dat ik noodzakelijkerwijs van het analoge hoogdrukproces moest overstappen naar een digitale vorm van opmaak en druk. Ik heb het destijds met veel plezier gemaakt en ik hoop dat ook u dit letterspel met genoegen zult volgen en ervan zult genieten.
René Bakker
